Ngày xửa ngày xưa, chẳng rõ từ đời nào, ở một bản nọ có một người đàn bà góa chồng sống một mình. Một hôm, trên đường đi nương chợt thấy một vũng nước trong, bà liền dừng lại uống. Về đến nhà, bà bỗng thấy trong người trở nên khác lạ. Thời gian sau, dân bản đồn bà góa chửa hoang. Mặc mọi người bàn tán về mình, bà vẫn im lặng mang thai, cố gắng làm lụng để kiếm thêm cho lúc sinh đẻ sau này. Đủ chín tháng mười ngày, bà góa trở dạ và sinh ra một con rùa vàng. Được ba tháng tuổi, rùa vàng đã biết nói tiếng người. Một hôm rùa bảo mẹ:
- Mẹ ơi, bây giờ con đã khôn lớn, mẹ đi hỏi con gái vua về cho con làm vợ đi! Hỏi cô con gái thứ ba ấy.
Nghe rùa nói, bà mẹ sợ hãi bảo con:
- Con ơi, con gái vua vốn là người xinh đẹp, giàu sang. Đời nào họ chịu làm vợ con rùa xấu xí như con. Mẹ đi hỏi, nhà vua nghĩ mình coi thường còn đánh cho đấy.
- Mẹ cứ đi hỏi cho con! Nếu mẹ không dám đi một mình thì xách con đi theo cùng.
Nghe rùa khẩn khoản van nài, người mẹ đành xách con cùng đi đến nơi vua ở. Đến nhà, người mẹ để rùa dưới cầu thang rồi lên nhà báo tin cho vua biết. Biết tin, vua nói:
- Con trai đâu gọi vào nhà cho tao xem mặt.
Người mẹ nói:
- Con trai tôi vốn thân hình xấu xí nên không dám vào. Nó đang ở dưới cầu thang ấy.
Nghe nói, vua liền bảo con gái cả ra xem. Ra đến cầu thang chỉ thấy một con rùa xấu xí, cô bèn ném cái chổi vào rùa rồi quay vào. Vua lại bảo con gái thứ hai ra xem. Cô gái thứ hai vừa nhìn thấy rùa liền nhổ một bãi nước bọt rồi quay lại nói:
- Chẳng thấy người đâu. Chỉ thấy một con rùa bẩn thỉu, xấu xí thôi.
Vua lại bảo con gái thứ ba ra xem. Ra đến nơi không hiểu sao cô cứ mải mê nhìn ngắm rùa rồi cẩn thận bế rùa lên. Cả hai cùng nói chuyện rất thân thiết như đã từng quen biết từ lâu. Thấy con gái thứ ba của vua đã ưng bụng, người mẹ của rùa mới xin thưa chuyện với vua. Nhưng vua nhất định không cho con gái thứ ba của mình lấy rùa làm chồng. Nghe vua cha nói vậy, cô gái lên tiếng:
- Không được đâu cha ơi, bụng con đã ưng rồi. Con nhất định phải lấy rùa thôi.
Vua cha nổi giận cầm dao chém rùa ra nhiều mảnh nhỏ rồi vứt xác ở gốc cây rau dền. Lạ thay, khi vua cha vừa trở vào nhà thì rùa đã tự ghép liền những mảnh lúc nãy bị chặt và sống lại. Mai rùa từ ngày đó luôn có những vết rạn vỡ chằng chịt cũng chính là dấu tích từ sự việc trên để lại.
Thấy rùa sống lại, biết đây không phải là con vật xấu xí, tầm thường, nhà vua đành phải gả con gái thứ ba cho rùa. Người con gái đeo tay nải lên đường theo hai mẹ con rùa trở về nhà tái hợp duyên xưa. Bởi trước đây, rùa và con gái thứ ba của vua vốn là người trời, thấy trần gian có nhiều việc phải làm nên trời cử xuống giúp. Về đến nhà, rùa trút bỏ bộ mai, trở thành một chàng trai tài phép, thông minh tuấn tú lạ thường. Thời gian sau, hai vợ chồng về nhà bố mẹ vợ chơi. Vua thấy con rể mình bây giờ không phải là rùa mà là một chàng trai khôi ngô tuấn tú thì lấy làm lạ, nên hỏi con gái:
- Trước kia con lấy chồng rùa, sao bây giờ lại có người chồng thế này?
Nghe vua cha hỏi, con gái cười nói:
- Không phải rùa đâu cha ạ, con vẫn lấy người từ trước đấy thôi.
Hiểu ra sự việc, vua cha biết mình đã phạm tội giết người nên vô cùng ân hận. Ngày nọ, sau nhiều đêm suy nghĩ thấy mình không xứng đáng làm vua nữa, ông bèn tự tử. Vua cha đã chết, chàng rùa đành phải lên làm vua để trị vì đất nước thái bình. Vợ chồng rùa từ đó hưởng hạnh phúc đến trọn đời.
