Xưa, có một ông thầy giáo rất giỏi chữ nghĩa. Chữ Nôm của dân tộc Dao, chẳng có chữ nào ông không biết cả. Ông thầy thông thạo và cắt nghĩa rất giỏi, rất rõ để cho mọi người cùng hiểu, cùng biết tỉ mỉ từng câu, từng chữ. Là thầy giáo giỏi, tuy đã có vợ có con nhưng ông lại rất thích lấy con gái thứ ba của một nhà giàu trong vùng. Bản thân cô gái xinh đẹp nọ cũng rất mê thầy giáo và có phần muốn làm vợ lẽ của ông. Cha mẹ cô gái là người hiểu biết, cũng muốn con rể mình là người giỏi chữ. Nhưng khi biết ông thầy đã có vợ, bố cô gái dứt khoát không bằng lòng.
Thuyết phục mãi ông bố cô gái vẫn không ưng thuận nên thầy giáo bực lắm. Ông ta liền gọi anh chàng Ương Ước đến bày mưu. Vốn là người đần độn, dở hơi nên ai bảo thế nào Ương Ước đều nghe theo thế ấy. Ngày nọ, thầy giáo liền dẫn Ương Ước tới nhà cô gái thưa chuyện với ông bố:
- Thưa bác, đây là học trò ngoan của cháu. Tuy nó chưa giỏi bằng cháu nhưng cũng thông hiểu nhiều chữ nghĩa. Giờ đến tuổi trưởng thành, cháu đến đây để định xin cho trò Ương Ước làm con rể của nhà bác.
Ông bố nghe vậy liền mang giấy bút ra cho thầy giúp thử tài chữ nghĩa của Ương Ước. Thầy giáo viết chữ “Bàn thờ”. Vì được dặn từ trước nên Ương Ước lần lượt nói:
- Bàn thờ.
- Bàn thờ là nơi thờ tổ tiên -Thầy giáo giảng giải.
Tiếp sau đó thầy viết “Bánh chưng, bánh rán”
Ương Ước lại nói:
- Bánh chưng, bánh rán
Thầy giáo giảng giải:
- Bánh chưng, bánh rán cũng để thờ tổ tiên.
Tiếp nữa là chữ “Con đường”. Ương Ước lại nói: “Con đường”. Thầy giáo lại giảng giải:
- Con đường thì quanh co, ngoằn ngoèo và có nhiều ngã hai, ngã ba.
Tiếp nữa là “dòng sông”. Ương Ước lại nói đúng, thầy giáo lại cắt nghĩa:
- Dòng sông thì dài, nhiều vực sâu, thác ghềnh.
Thấy thử nhiều chữ mà Ương Ước đều biết, chủ nhà liền cho Ương Ước làm chồng cô con gái thứ ba.
Lấy nhau một thời gian, cái đần độn, dở hơi của Ương Ước mới lộ ra. Biết mình bị chơi xỏ, bố mẹ cô gái sinh ra buồn rầu rồi phát bệnh mà chết.
Phần người vợ vì thế cũng buồn lắm. Thấy chồng mình đần độn, một hôm bực tức chị ta nói:
- Chồng người ta thì đi buôn, đi bán đem tiền về cho vợ cho con, chồng mình thì chẳng biết làm gì.
Ương Ước cãi:
- Đi buôn thì phải có tiền vốn chứ.
- Tiền thì có nhưng có biết buôn không? - Vợ hỏi
- Cứ đưa đây tao buôn được hết.
Vợ bèn đưa tiền cho Ương Ước đi buôn. Đến chợ, anh ta bèn mua một gánh bát đĩa về bản bán. Dọc đường lầy lội thấy con trâu nằm gần bờ ao, anh lại tưởng hòn đá nên dẫm lên rửa chân. Trâu vùng đứng dậy. Ương Ước ngã xuống ao, gánh bát đĩa vỡ hết sạch. Thấy chồng về tay không, vợ liền hỏi lý do. Ương Ước kể lại sự việc. Nghe xong vợ mắng:
- Rõ ngốc hết chỗ rồi! Đi đứng còn chẳng xong thì buôn bán cái gì. Buôn cái gì vỡ cái ấy. Thôi từ nay đành phải gọi là Ngốc.
Hôm sau, vợ lại đưa tiền cho chồng đi chợ. Ngốc ta lại mua vôi gánh về. Dọc đường, phải lội qua một suối nước, vôi gặp nước sủi ùng ục. Nóng quá, Ngốc cố gắng chạy thật nhanh sang bờ bên kia nhưng không kịp. Vôi rơi xuống suối hết, còn Ngốc thì bị bỏng. Về nhà vợ lại hỏi lý do. Biết sự việc, chị ta chẳng thương mà con bực tức thêm:
- Dốt lắm rồi! Lần sau buôn thì buôn thứ gì rơi trên cạn không vỡ, rơi xuống nước chẳng hỏng ấy.
Chờ mấy hôm sau cho khỏi bỏng, Ngốc lại xin tiền vợ đi buôn. Lần này, Ngốc ra chợ mua vải gánh về. Đến nhà, vợ bảo:
- Mua vải cũng được. Nhưng nhớ mang ra chợ bán thì phải tìm chỗ sạch sẽ mà ngồi.
Ra chợ bán, Ngốc tìm mãi chẳng thấy chỗ nào thật sạch sẽ cả. Quanh quẩn mãi, Ngốc liền trèo lên cây đa to ngồi rồi buộc dây treo vải xuống dưới để bán. Tình cờ hôm ấy ông thầy giáo cũng đi chợ. Thấy có người bán hàng kỳ quặc, dở hơi, ông thầy giáo liền đến xem. Nhìn kỹ, ông ta nhận ra đây là anh chàng Ương Ước ngày xưa bèn đến hỏi mua vải. Mua xong, còn thiếu một ít tiền, ông ta nói:
- Được rồi, tôi mua cả nhưng chưa đủ tiền, ngày mai tới chỗ “pịe thủn cò lò tòn hìu” (Măng mọc ve kêu) mà lấy nhé.
Về đến nhà, vừa đi Ngốc vừa lẩm bẩm “pịe thủn cò lò tòn hìu” để hỏi vợ xem chỗ ấy là chỗ nào. Chị vợ nghe xong liền bảo chồng tới lớp học tìm thầy giáo mà lấy tiền. Ông thầy giáo vui vẻ trả tiền và đưa cho Ngốc một bông hoa thơm được bọc kín và gói ghém rất cẩn thận, dặn đem về cho vợ. Hớn hở, Ngốc quay về khoe với vợ:
- Ông thầy này tốt lắm mày ạ! Trả đủ tiền rồi còn bảo tao đem hoa đẹp về cho mày đây.
Vợ thấy thế mở ra xem thì thấy bông hoa cắm trong một bãi phân. Biết có người nhạo mình, chị ta buồn lắm. Ngẫm nghĩ mãi, cuối cùng chị ta đành cõng con và đem theo ít đồ dùng cần thiết để đi tới một nơi thật xa.
Về phần ông thầy, lúc này đã già, nghĩ lại chuyện đùa hôm trước, ông rất ân hận vì sợ sự không hay sẽ xảy ra với vợ chồng Ương Ước. Nghĩ vậy, ông liền dò tin tức để xem vợ Ương Ước nếu có bỏ nhà ra đi thì phải tìm cách gọi chị ta quay về bằng được. Trên đường bỏ nhà ra đi, chị ta gặp một người đàn ông cứ mò mẫm dưới ao tìm cái gì đó chứ không chịu bắt cá, bắt tôm. Thấy lạ, chị ta liền cất tiếng hỏi:
- Ông tìm cái gì ở dưới ấy thế?
- Tôi đánh rơi cái kim xuống dưới này nên phải mò tìm – Ông ta đáp.
- Mất kim thì mua kim mới, sao phải tìm?
- Cái kim này dùng quen rồi, để mất nó tiếc lắm – Nói rồi ông ta lại mò tiếp.
Chị vợ nghe người đàn ông ấy trả lời thì vừa đi vừa ngẫm nghĩ. Chị ta nghĩ về sự kiên trì của người đàn ông khi phải tìm một thứ đồ vật đã cũ, đã quen, dù hy vọng rất mong manh. Nghĩ mãi, nghĩ mãi, cuối cùng người vợ không đành lòng bỏ đi nữa mà quay về tiếp tục chung sống và dạy bảo chồng. Ương Ước sau đó cũng dần hiểu ra và cố học hỏi thêm mọi người, chuyện Ngốc thủa xưa rồi dần dần cũng hết. Hai vợ chồng kể từ đó sống hạnh phúc với nhau đến già.
